λυκοποδιώδη

(lycopodiinae). Kλάση πτεριδοφύτων που περιλαμβάνει ισόσπορα και ετερόσπορα είδη που διακρίνονται σε τέσσερις τάξεις. Τα φυτά αυτά έχουν πραγματικές ρίζες, πραγματικό βλαστό και πολύ μικρά φύλλα που μοιάζουν με εκείνα των βρύων. Μερικά από τα φύλλα αυτά, που μοιάζουν με λέπια, φέρουν στην κάτω επιφάνειά τους μόνο ένα σποριάγγειο και σχηματίζουν σποριοφόρο στάχυ. Τα κυρίως λ., δηλαδή η τάξη των λυκοποδιιδών, παράγουν σχεδόν όλα τα σποριοφόρα στάχυα σε κυλινδρικό σχήμα. Τα σπόριά τους, που έχουν κίτρινο χρώμα και όλα το ίδιο μέγεθος, φυτρώνουν και δημιουργούν γαμετόφυτα· τα τελευταία είναι μικροί κόνδυλοι, θαμμένοι οι μισοί μέσα στη γη και πράσινοι στο ορατό μέρος τους, εξαιτίας της ύπαρξης χλωροφύλλης. Πάνω στα γαμετόφυτα δημιουργούνται τα κύτταρα αναπαραγωγής, δηλαδή οι γαμέτες. Ένα από τα κυριότερα γένη της οικογένειας των λ. είναι το Lycopodium, το οποίο συναντάται στις εύκρατες και ψυχρές περιοχές της Γης. Τα σπόριά του βλαστάνουν έπειτα από 6-7 χρόνια και παράγουν προθάλλια, που ζουν περίπου 20 χρόνια. Στα προθάλλια παράγονται αρχεγόνια και ανθηρίδια ύστερα από 15-20 χρόνια. Σημαντικότερο είδος είναι το Lycopodium clavatum, που συναντάται σε δάση της κεντρικής Ευρώπης. Τα σπόριά του είναι φαρμακευτικά, όπως και τα σπόρια πολλών άλλων ειδών του γένους. Τα σπόρια αυτά χρησιμοποιούνται επίσης για την παρασκευή πυροτεχνημάτων. Κανένα είδος του Lycopodium δεν είναι γνωστό ως αυτοφυές στην Ελλάδα. Άλλη τάξη των λ. είναι αυτή των σελαγινελωδών με μοναδικό γένος τη Selaginella, τα είδη της οποίας ευδοκιμούν κυρίως στις τροπικές περιοχές. Είναι περισσότερο εύθραυστα και έχουν πιο πλατιά φύλλα από το Lycopodium, ενώ τα σποριόφορα στάχυα τους παρουσιάζουν τριγωνική τομή. Τέλος, στα φυτά αυτά παρουσιάζονται δύο είδη από σπόρια: τα μικροσπόρια, που μοιάζουν με τους κόκκους της γύρης και δίνουν τα αρσενικά κύτταρα· τα μεγασπόρια έχουν μεγάλο μέγεθος και από αυτά προέρχονται τα θηλυκά κύτταρα. Ένα πολύ περίεργο είδος, η Selaginella lepidophylla, φυτρώνει συνήθως στις νοτιοδυτικές περιοχές των ΗΠΑ. Το φυτό αυτό, όταν βρίσκεται σε ξηρό περιβάλλον, μαζεύεται και ζαρώνει, αλλά όταν βρεθεί μέσα σε νερό ανοίγει, ξαναπρασινίζει και αρχίζει πάλι να αυξάνεται. Ένα ανάλογο είδος, πολύ κοινό στην Ελλάδα, είναι η Selaginella denticulate, ένα μικρό έρπον βρυόμορφο πτεριδόφυτο. Τα λ. αριθμούν περίπου 1.000 είδη, από τα οποία τα 700 ανήκουν στην τάξη των σελαγινελωδών και τα υπόλοιπα στην τάξη των λυκοποδιιδών. Κατά τη λιθανθρακοφόρο περίοδο του παλαιοζωικού αιώνα, τα λ. αποτελούσαν το κυριότερο μέρος της χλωρίδας. Τα φυτά αυτά, που είναι γνωστά και ως λεπιδόφυτα, ξεπερνούσαν πολλές φορές σε ύψος τα 40 μ. Το Lepidodendron, από τους γίγαντες των μεγάλων ελωδών δασών της λιθανθρακοφόρου περιόδου, είχε πολύκλαδο κορμό με διάμετρο μέχρι 5 μ. Τον βλαστό και τα συμμετρικά κλαδιά του κάλυπταν στενά φύλλα, τα οποία έμοιαζαν με πευκοβελόνες και είχαν ελικοειδή διάταξη. Όταν έπεφταν, άφηναν μια ουλή στην κορυφή ρομβοειδών εξογκωμάτων, τα οποία αποτελούσαν τα κύρια χαρακτηριστικά του φλοιού. Η Sigillaria είχε παχύτερο κορμό, συνήθως χωρίς διακλαδώσεις. Μόνο το πάνω μέρος του κορμού είχε φύλλα, μικρότερα από εκείνα του λεπιδόδεντρου. Από απολιθώματα έχει διαπιστωθεί ότι τα φυτά αυτά αφθονούσαν κατά τη λιθανθρακοφόρο περίοδο. Αργότερα, άρχισαν να εκλείπουν και σήμερα η σημασία τους είναι πολύ περιορισμένη. Τομή σταχυού λυκοπόδιου. Κλαδί του φυτού λυκοπόδιο.